Το "Τρελό Νερό" ενός σωστού μοντέρνου Προφήτη

Διανύοντας και επισήμως της εποχή των fake news, η ανθρωπότητα έχει εισέλθει - από δεκαετίας και πλεον - στα χρόνια του "τρελού νερού" κατά τη λαϊκή ρήση. Η τελευταία συνίσταται στον επί Τουρκοκρατίας μύθο κατά τον οποίο, όταν ο Πασάς είχε μάθει ότι θα βρέξει τρελό νερό που θα έκανε τους υπηκόους του να επιθυμούν μια τελείως παράλογη διακυβέρνηση, αρχικά προσπάθησε να αποφύγει να το πιεί, αλλά όταν πλέον, ως μόνος λογικός, κατέστη αντιπαθής στο λαό, αποφάσισε να το αναζητήσει ώστε να τους κυβερνά με τον παραλογισμό που του ζητούσαν. 

Όσο ο καιρός περνά, η τεχνολογική πρόοδος στα social media βαθαίνει το τέλμα της ανθρώπινης πρόσβασης στην αντικειμενική πληροφόρηση, τόσο σε καιρούς ειρήνης, όσο και μες στη μήνη του πολέμου. Deepfakes, εικονική μετα-αλήθεια, αποκλεισμοί αιρετικών και non-politically correct θέσεων, αλλά και ωμές χρηματοδοτήσεις εκστρατείας ψευδών ειδήσεων σε προεκλογικές εκστρατείες ή με σκοπό την αιτιολόγηση πολεμικών προπαρασκευών, έχουν πλέον καταστήσει ανέφικτη την πρόσβαση στην επαλήθευση της πληροφορίας. Ως εκ τούτου, ευκολότερη είναι η κατασκευή μιας αυτεκπληρουμενης προφητείας, παρά η εύρεση της πραγματικής κατάστασης ως προβλέψιμου μοντέρνου status. 

Πόσο ευκολότερη, θα ρωτούσε εύλογα κανείς και η απάντηση θα ήταν "πολύ". Παρατίθενται κάτωθι μερικές βασικές αρχές των fake news επί τη βάσει της διαστρέβλωσης των πρωταρχικών πυλώνων της σύγχρονης πραγματικότητας, ώστε να καταδειχθεί ότι ευχερώς η ανάγνωση μιας αλήθειας ως μισής μπορεί να οδηγήσει σε αντιστροφή της πραγματικότητας, οδηγώντας τον φορέα της στην αναγνώριση του ως "Μετά Χριστόν Προφήτη" (και σε άπειρα likes φυσικά). 

1. Στην πορεία της Ιστορίας, συμβαίνουν ευχάριστα και δυσάρεστα κομβικά γεγονότα. Τα ευχάριστα δεν "πουλάνε" (διότι η καταστροφολογία είχε ανέκαθεν πέραση) αλλά και είναι δυσχερέστερο να προβλεφθούν. Επομένως...αρχή πρώτη: "προφητεύονται" μόνο τα δυσάρεστα ! 

2. Βασικά δυσάρεστα γεγονότα της παγκόσμιας Ιστορίας είναι οι πόλεμοι, οι πανδημίες ή επιδημίες, οι οικονομικές υφέσεις και οι δυσχερείς επανεκκινήσεις. Αυτά είναι πρωταρχικά μοτίβα εδώ και χιλιετίες, που όχι απλώς είναι μετά πάσης βεβαιότητας προβλέψιμα και επαναλαμβανόμενα, αλλά και οξύνονται και επισπεύδονται από τρείς παράγοντες του μοντέρνου κόσμου: την κλιματική αλλαγή, τον υπερπληθυσμό και τη μαζική μετανάστευση. Αρχή δεύτερη λοιπόν: οι (εντός εισαγωγικών) "προβλέψεις" συνήθως αφορούν σε κάποιον πόλεμο, κάποια επιδημία ή οικονομική ύφεση μέσα στα επόμενα χρόνια, ανεξαρτήτως εάν αυτές προέρχονται από κάποιον λαϊκιστή πολιτικάντη ή από τυχάρπαστους αρθρογράφους που πόρρω απέχουν από εμπεριστατωμένους ιστορικούς ή πολιτικούς αναλυτές.

3. Επισπεύδονται μεν τα κλασικά ιστορικά μοτίβα αλλά όπως και να'χει, άλλο πράγμα να μιλάει κανείς για επερχόμενο πόλεμο, λιμό ή λοιμό και διαφορετικό θέμα είναι να τον προσδιορίσει επακριβώς. Πράγματι, ενώ παρεμφερή γεγονότα συνέβαιναν παλαιότερα μια φορά τον αιώνα, λόγω του υπερπληθυσμού συμβαίνουν εδώ και 4 γενιές πολύ συχνότερα. Ειδικά αφότου ο παγκόσμιος πληθυσμός ξεπέρασε τα 5 δισ. η συχνότητα αυξήθηκε ριζικά. Επι παραδείγματι, τα τελευταία 40 χρόνια είχαμε 5 μεγάλες επιδημίες και πανδημίες  (HIV, SARS, H1N1, MERS, COVID), περισσότερες δηλαδή από όσες ενέσκυψαν τα 100 χρόνια πριν από αυτές. Το ίδιο ισχύει και με τις εμφύλιες και διεθνείς πολεμικές συγκρούσεις, που μάλιστα αναμένονται στο μέλλον σε μεγαλύτερη ένταση και συχνότητα. Ήτοι, είναι αρκετά safe να πει κανείς ένα γενικόλογο "έρχεται νέα πανδημία", " μεγάλο πόλεμο προβλέπω" ή "θα πέσει πείνα σαν την Κατοχή", όμως ποτέ δε θα προσδιορίσει συγκεκριμένες ημερομηνίες! Ούτε καν μερική προσέγγιση τόπου και χρόνου δεν θα βρεί κανείς σε άρθρα νεοπαγών "προφητών", διότι ο εξευτελισμός για τους καταστροφολόγους των αρχών του Millenium είναι ακόμα νωπός. Τουναντίον, ο επιστημονικός λόγος είναι πάντα συγκεκριμένος και χρονικά προσδιορισμένος με συνάφεια χωροχρονικού αιτίου και αιτιατού.

4. Αρχή του σωστού τσαρλατάνου, τέταρτη και βασικότερη: προσφέρει πάντα στο target group του, ένα happy end. "Ναι, αυτά θα συμβούν (κάπου, κάπως, κάποτε προσεχώς) γιατί είναι θέλημα Θεού (δήθεν), αλλά εσείς μη φοβάστε. Θα βγείτε στον αφρό και κάθε εμπόδιο για καλό σας, γιατί κατά βάθος είστε περιούσιος λαός και τόσα τραβήξατε από κακούς ξένους βρε αδερφέ (δε φταίγατε εσείς εννοείται)! Μετά όμως θα είσαστε καλύτερα" είναι το concept και λογικό αυτό, αφού από έναν λιμό πχ πάντα είναι το όποιο "μετά" καλύτερο σε σχέση με την πείνα. Λοιπόν, να μην το χαλάω το αφήγημα, αλλά τέτοιες δοξασίες έχουν όλοι οι λαοί, ειδικά στη Βαλκανική, στην Ανατολική Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή εδώ και αιώνες (ιδίως με αλυτρωτικό υπόβαθρο ανά θεωρητικής επαναχάραξης συνόρων). Ασφαλώς μπλέκοντας και λίγο παραθρησκευτικό ή μεταφυσικό περιεχόμενο, λίγη μαγεία και αστρολογία ή ακόμα και ...κανέναν εξωγήινο της αρχαίας τάχα καταγωγής του εκάστοτε target group, τόσο περισσότερα τα "κλίκ" στις προβλέψεις. 

Ως κατακλείδα στις σκωπτικές ως άνω παρατηρήσεις, δε θα παραθέσω τη γνωστή ρήση του Θουκυδίδη ότι ίδια είναι πάντα η ανθρώπινη φύση σε όλες τις εποχές και, συνεπώς, ίδια και προβλέψιμη η συμπεριφορά σε πόλεμο και ειρήνη, αλλά θα εστιάσω στην παραδοχή ότι οι λαοί επιλέγουν τη μοίρα και τις ηγεσίες που τους αξίζουν. Αν αντιταχθεί ότι η επιλογή είναι θέμα παιδείας και από την έλλειψη της κερδισμένη είναι η εκάστοτε διεφθαρμένη λαϊκίστικη ηγεσία που ποντάρει  στο "τρελό νερό", εναπόκειται στον εμπειρισμό ενός εκάστου ενεργού πολίτη να κρίνει ορθολογικά αν η πραγματικότητα που δεν του αρέσει είναι τόσο το χειρότερο για ...την πραγματικότητα ή για τον ίδιο. Στην τελευταία αυτήν περίπτωση, το μόνο που έχει να κάνει είναι να αρνηθεί να καταπιεί αυτό που εύκολα και με πρόθυμα ψηφιακά χέρια του προσφέρεται και, γιατί όχι, να αρχίσει να ανοίγει και κανένα βιβλίο Ιστορίας.