...et omnia vanitas.

Δεν πάει πολύς καιρός από τότε που ακούγαμε στα δελτία ειδήσεων να προαναγγέλεται "ο αιώνας της Τουρκίας". Ο επί δυο δεκαετίες ηγέτης της γείτονος, ο υπερφίαλος κ.Ερντογάν, έσπευδε να την αναγορεύσει σε περιφερειακή υπερδύναμη η οποία προετοίμαζε το έδαφος για την απόκτηση πυρηνικού οπλοστασίου και δεν έχανε ευκαιρία να τονίσει τις εκτοξεύσεις δορυφόρων και τις πομπώδεις παρεμβάσεις του στα διεθνή fora. 

Με ύφος χιλίων καρδιναλίων και αυτοπεποίθηση μυρίων λεόντων, πραγματοποιούσε "προληπτικές εισβολές" στη -ρημαγμένη από τον εμφύλιο πόλεμο- Συρία, ανελέητους βομβαρδισμούς στα κουρδικά προπύργια και χρηματοδοτούσε τρομοκρατικές φατρίες στη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια και Υποσαχάρια Αφρική και την Αίγυπτο. Έφθασε στο σημείο να διακόψει πρόσκαιρα τις διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ, να υποδαυλίζει τη σύγκρουση Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, να εμποδίζει την ένταξη Σκανδιναβικών χωρών στο ΝΑΤΟ, να απειλεί την Κύπρο με προσάρτηση των κατεχομένων ή νέα εισβολή και να υπόσχεται βομβαρδισμό των Αθηνών ή ναυτικό αποκλεισμό ελληνικών νησιών. 

Αλλά και από καθαρά ανθρωπιστικής απόψεως, είναι αναρίθμητα τα εγκλήματα που έχουν διαπραχθεί στο Αιγαίο και στον Έβρο από το τουρκικό κράτος σε βάρος προσφύγων ή μεταναστών τα τελευταία χρόνια και συνδέονται με τη συνειδητή εργαλειοποίηση ενός παγκόσμιου δράματος. Μιας σύγχρονης πανεθνικής Χίμαιρας, της μαζικής μετακίνησης πληθυσμών, η οποία συνυφαίνεται με την ανισοκατανομή των αναγκαίων πόρων, τον υπερπληθυσμό και τους συνεχείς πολέμους ιδίως σε κράτη καταδυναστευόμενα από αναχρονιστικές δεσποτείες ή -ακόμα χειρότερα- από στυγνές χούντες. 

Και μέσα σε ένα μόλις λεπτό, το τέλος κάθε αυταπάτης. Το χαστούκι της Ειμαρμένης, ένα ακόμα οδυνηρό μάθημα της Ιστορίας σε όλους μας: ότι η πρόσκαιρη υπερισχύς είναι μια φευγαλέα ψευδαίσθηση, που μπροστά στο μένος της φύσης καταρρέει με κρότο. Στα ερείπια το 20% της τουρκικής επικράτειας με αγνοούμενους εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, νεκρούς και ανάπηρους δεκάδες χιλιάδες, πόλεις να έχουν γίνει σωροί ερειπίων και ομαδικοί τάφοι. Μια πάλαι ποτέ πανίσχυρη οικονομία να κατακρημνιζεται και μια αδιαφιλονίκητη εξουσία να παραπαίει. 

Ήρθε ο καιρός που οι ίδιοι οι Τούρκοι έγιναν πρόσφυγες. Ήρθε ο καιρός που και τα δικά τους τα σπίτια απέμειναν σα βομβαρδισμένα. Ήρθε η μέρα που και τα δικά τους παιδιά θάφτηκαν σε χαλάσματα, που στερήθηκαν οι μάνες το νερό και την τροφή, τη στέγη και την ασφάλεια. Που οι πατεράδες κράτησαν το άψυχο χέρι των νηπίων τους και τα παιδιά πένθησαν τους χαμένους γεννήτορες τους . Και τα ορφανά των Τούρκων υπέστησαν αυτά με τη σειρά τους το παιδομάζωμα από σύγχρονους βαρβάρους, που μες στη δυστυχία σκέφτηκαν την εκμετάλλευση, την παιδεραστία, την διαστροφή και το trafficking. Ήρθε ο καιρός που άνθρωποι κακόψυχοι και γεμάτοι μοχθηρία, υποδυόμενοι τους ευλαβείς Χριστιανούς, είπαν για αυτούς που δυστυχούν : "καλά να πάθουν".

Μια ζαριά είναι το πεπρωμένο καθενός και κανείς, ούτε ο σοφότερος, δεν το γνωρίζει και δε μπορεί να το αποφύγει. Υπήρξαν και στη χώρα μας, πράγματι, ορισμένοι φανατικοί, χρήσιμοι ηλίθιοι της εκάστοτε παρακρατικής πέμπτης φάλαγγας, οι οποίοι δεν είδαν τον πάσχοντα συνάνθρωπο στα βρεφικά πτώματα μέσα στα χαλάσματα, παρά φαντασιώθηκαν έναν υποτιθέμενο εχθρό σε έναν μελλοντικό πόλεμο που ανυπομονούν να ξεσπάσει. Στην κρίση του καθενός η αυτογνωσία του, γιατί και το δικό μας κράτος με πολυ μικρότερες φυσικές καταστροφές επανειλημμένα παρέλυσε τα τελευταία χρόνια. Κι αν κάποιος τώρα αντλεί χαρά εκδίκησης ή σωβινισμού από τη φρίκη της Ανατολίας, άδηλο το μέλλον, αλλά και η παιδεία στην ανθρωπιά φαίνεται, οχι στις κορνίζες με τα πτυχία. Για όσους φυσιολογικούς ανθρώπους δεν εμφορούνται από αρρωστημένο εθνικισμό, αρκεί να ειπωθεί ότι οι φτωχοί λαοί δεν πρέπει να συγχέονται με τις πρόσκαιρες ηγεσίες τους, ούτε να στιγματίζονται από μία και μόνη στιγμή ή φάση της ιστορίας τους. 

Vanitas Vanitatis et omnia vanitas : στα σοφά λόγια της αρχαίας τραγωδίας "η έπαρση γεννά τον Τύραννο" έρχεται να προστεθεί -ως οιονεί Τίσις επί της Ύβρεως- η διαπίστωση "ματαιότης ματαιοτήτων και τα πάντα ματαιότης". Αντιμετωπίζοντας ένα δράμα εσωτερικής μετανάστευσης και, σε επόμενη φάση, ένα φάσμα δυνάμει υγειονομικό και επισιτιστικό, ο δεύτερος αιώνας της μεταοθωμανικής Τουρκίας αρχίζει βρίσκοντάς τη σε θέση ικέτη και όχι ρυθμιστή του παιχνιδιού. Οποιαδήποτε τυχόν επιθετική ενέργεια του αναθεωρητικού της ελιτισμού θα τη βρει ξεδοντιασμένη και θα δυσχεράνει πολύ περισσότερο τη θέση της, τόσο επί του αμιγώς στρατιωτικού πεδίου όσο και στη διπλωματική σκηνή. Η διεθνής κοινότητα θα της απλώσει το χέρι της, με τη χώρα μας να πρωτοστατεί, αλλά και θα προαπαιτήσει αλλαγή στάσης στα θέματα της συναντίληψης του νατοϊκού και περιφερειακού της ρόλου.

Οι μέρες του νεοϊσλαμιστικου καθεστώτος της γείτονος είναι μετρημένες. Ούτως ή άλλως ήταν, όπως είχα προαναφέρει απο το φιλόξενο ιστότοπο της Huffington Post πριν 3 χρόνια (στο άρθρο μου Το φιλί του Ισκαριώτη | HuffPost Greece ΠΟΛΙΤΙΚΗ (huffingtonpost.gr) ). Ο Ερντογάν και η κλίκα του, ανεξαρτήτως αν θα εξωθηθούν σε ακόμα αυταρχικοτερες επιλογές βραχυπρόθεσμα, πρέπει απλά να επιλέξουν με ποιόν τρόπο θα φύγουν και ποσο σύντομα: με το καλό (δηλαδή δημοκρατικά ή με απλή εκχώρηση της εξουσίας σε μεταβατική κυβέρνηση) ή με το άγριο (εξέγερση, πραξικόπημα ή εδαφική διάσπαση κι απόσχιση εδαφών). Η επόμενη μέρα επίσης έχει στα "προσεχώς" και οικονομική επιτήρηση, επιστροφή στο δυτικό στρατόπεδο και διεθνή ενίσχυση χάριν της ανοικοδόμησης. Έχει μια Τουρκία λιγότερο επαμφοτερίζουσα μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας. Αυτό είναι το ευνοϊκό σενάριο. Το δυσμενές είναι η εμπλοκή σε εμφύλιο και οικονομικό μαρασμό, όπερ θα αποσταθεροποιήσει ολόκληρη την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.

Πολλοί στην Ελλάδα σπεύδουν να παρομοιάσουν την κατάσταση με την αντίστοιχη "διπλωματία των Ρίχτερ" κατά τις σεισμούς της Νικομήδειας και της Πάρνηθας το 1999. Πρόκειται για ανώμαλο παραλληλισμό: τότε, καταρχήν, είχε προηγηθεί κατάληψη ελληνικού εδάφους και όχι απλά παρατεταμένη όξυνση σχέσεων. Επίσης ο τωρινός σεισμός δεν έχει καμία σχέση με τις τότε καταστροφές, καθώς είναι χιλιαπλάσια καταστροφικότερος με πληττόμενους δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους. Τρίτον έχει ριζικά μεταβληθεί η γεωπολιτική βάση, καθώς η στιγμή βρήκε μία Τουρκία σε διαδικασία προϊούσας αποσύνδεσης από το άρμα της βορειοατλαντικής συμμαχίας. Τέταρτον, το σπουδαιότερο, ότι διέλυσε καθ'ολοκληρίαν κάθε υφιστάμενη υποδομή σε πλειάδα πόλεων και όχι σε περιορισμένη ζώνη : σε πυκνοκατοικημένα αστικά κέντρα αφανίστηκαν σχολεία, γηροκομεία, μουσεία, μνημεία, δημόσια κτήρια, νοσοκομεία, μαιευτήρια, κάθε διοικητικό στίγμα απαλείφθηκε και πολύ σύντομα είναι πιθανό το ξέσπασμα λοιμωδών επιδημιών. Ο σεισμός στην Πάρνηθα όσο βίαιος και αν ήταν, δεν προξένησε τέτοιο πλήγμα στις υποδομές, όπως και στη Νικομήδεια δεν κατέλυσε το κρατικό imperium σε τέτοιο επίπεδο και σε τόσο μεγάλη χωρική εμβέλεια ώστε να απαιτείται η ανάπτυξη στρατιάς ολόκληρης προκειμένου να περιορισθεί το πλιάτσικο και η αναρχία. Πέμπτο και πολιτικά βασικότερο, δε συνδέθηκε τότε η αξιοσημείωτη καταστροφή με τη διαφθορα των κυβερνητικών βραχιόνων ως προς τον κατασκευαστικό τομέα, με γνώμονα το κέρδος των (εκλεκτών του AKP) εργολάβων.

Εντούτοις, όλα αυτά τα παραβλέπουν οι σκεπτικιστές του διαλόγου (αποκαλώντας μάλιστα ενδοτικούς όσους στηρίζουν μέχρι τέλους τη διπλωματία), διότι προτάσσουν ότι μετά από χρόνια πάλι στον ίδιο παρονομαστή θα καταλήξουν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις: στην ακόρεστη επιθετικότητα. Ίσως! Όμως στα χρόνια που θα μεσολαβήσουν, οι δύο πλευρές δεν πρέπει να επιδιώξουν τη γεφύρωση αντί για την κούρσα εξοπλισμών; Αν καταδικασμένες είναι εκ προοιμίου μόνον οι προσπάθειες που δεν κάνουμε, τότε στην επόμενη γενιά κληροδοτούμε τη δυστοπία που εμείς και οι γονείς μας ζήσαμε. Της κληροδοτούμε ένα δυνητικό μέλλον ανάλογο με εκείνο της Ουκρανίας και της Ρωσίας: την εθιμική παράδοση ενός αιμοσταγούς και τυφλού μίσους. Αλλά και αν δε μπορεί στο τέλος της ημέρας να υπάρξει ειρήνη μεταξύ αμνών και λύκων, μία μακρά περίοδος αναγκαστικής ανακωχής θα επαρκεί για την καλύτερη προετοιμασία της στρατιωτικής αποτροπής. Όμως στην παρούσα συγκυρία η ανάληψη πρωτοβουλιών για την προσφυγή στα διεθνή δικαιοδοτικά ή διαιτητικά όργανα, αλλά και για μία συνολική γεφύρωση του χάσματος Τουρκίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης ως Package-Deal, είναι πολύ πιθανή και, όσο και αν θα γκρεμίσει τις αυταπάτες και στις δύο πλευρές του Αιγαίου περί του αφηγήματος ότι τα πάντα έχουν ρυθμιστεί και δεν επιδέχονται ερμηνειών, πιθανότατα θα σημειωθούν βήματα ανάλογα της περιόδου 1996-2005 στο διπλωματικό στίβο τα οποία θα δεσπεύουν τις δύο χώρες για αρκετές δεκαετίες. Κατ'αναλογία, και η νέα Κυπριακή Προεδρία ενδέχεται να βρεθεί σε ανάλογα διλήμματα με το 2004.

Όλα αυτά εφόσον ευοδωθούν, ίσως αφήσουν μία πικρή επίγευση στους λαούς που έχουν αναλωθεί επί σειρά γενεών σε διδαχή μίας αντιπαλότητας, η οποία ανανεώνεται σε τακτά διαστήματα με ιστορικά στίγματα, "συγκυριακά βολικά" για τις εκάστοτε ηγεσίες. Η κατοχή της Κύπρου, η καταστροφή στη Σμύρνη, η κατάληψη των Ιμίων, αλλά και παλαιότερα κατά την Επανάσταση οι μαζικές σφαγές πληθυσμών είναι αναντίρρητα ιστορικά γεγονότα που έχουν τραυματίσει τις σχέσεις γειτονίας βαθύτατα. Αντιστοίχως τα παιδιά στην Τουρκία διδάσκονται μονομερώς για τη μικρασιατική εκστρατεία, την άλωση της Τριπολιτσάς, τη δράση της ΕΟΚΑ-Β΄ και τον εξοπλισμό των νησιών του Αιγαίου δήθεν κατά παρέκκλιση της συνθήκης της Λωζάνης. Ασχέτως της τότε ιστορικής πραγματικότητας, υπάρχει στη σημερινή συγκυρία και η πραγματικότητα της Ιστορίας : η ευκαιρία να δομηθεί μία προσέγγιση μετά από αιώνες αντιπαλότητας. Τα ίδια περί του ανέφικτου της προσέγγισης λέγονταν και για τις σχέσεις με τη Βουλγαρία παλαιότερα, το ίδιο και για τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία λίγο πιο σύγχρονα. Όμως έγιναν τα βήματα που έπρεπε και πλέον, δεκαετίες μετά, η κατάσταση είναι αισθητα βελτιωμένη. Είναι βέβαιο ότι η κυβέρνηση που θα προσφύγει στη Χάγη, θα υπογράφει την ίδια στιγμή και τον πολιτικό της ενταφιασμό σε περίοδο ειρήνης. Όμως αυτός θα είναι προτιμότερος από τον ενταφιασμό των παιδιών μας σε καιρό πολέμου.